Kiralık araba şirketlerini ilk olarak 1990’larda İstanbul’da duymuştum. Çok enteresan gelmişti. 2019’da 93 milyar $’lık bir hacme ulaşan bu global sektörün ne kadar büyük olduğunu farketmem fazla sürmedi. Gerek işlerim ve gerekse gezmek için çok seyahat ediyorum. Büyük kolaylık olduğu için de sık sık araç kiralıyorum.
Ama 2009’da kurulan Uber şirketi araç kiralama sektörünü altüst etti. Toplam 90 ülkede, 1.000’den fazla şehirde faaliyet gösteren Uber’in 3 milyondan fazla şöförü var. Taksicilerimiz haksız rekabetten dolayı haklı olarak protesto etse de, Uber ucuz, hızlı ve erişimi kolay olduğu için fakirinden zenginine herkesin tercih ettiği bir ulaşım vasıtası oldu. Dolayısıyla kiralık araç sektörünü vurdu.
Düşene tekme atan çok olur hesabı şimdi de koronavirüs vuruyor bu sektörü. Araç kiralayanların %70’e yakını bunları havalimanlarından kiralıyordu. Nisan ve Mayıs aylarında Amerika’da uçuşlar %94 azaldığı için havalimanlardan araç kiralayan da o kadar azaldı. Geriye kalan %30’un büyük bir kısmı da arabası kaza geçirdiği için araç kiralayanlardı. Karantina günlerinde araç kullanımı azaldığı için kazalar da azaldı. Hatta o kadar azaldı ki araç sigorta firmaları müşterilerine poliçe bedellerinde tenzilat yaptı.
Tüm bu gelişmelerin neticesi olarak bankalara olan borçlarını ödeyemeyen Hertz firması iflasını istedi. Avis yeni araç alımını %80 oranında düşürdü. Enterprise ise yavaşlayan işlerden ötürü 2.000 elamanını işten çıkardı.
Kiralanamayan araçlardan ötürü stadyum ve kat otoparkları kiralık araçlarla doldu. Bu firmalar finansal olarak zor durumda oldukları ve nakite sıkıştıkları için araç filolarının mühim bir kısmını satışa çıkaracaklar. O yüzden bu yaz çok ciddi sayıda kullanılmış araç sürülecek piyasaya. Rekabetten ötürü ikinci el araç fiyatlarının düşmesi de söz konusu olabilir. Kiralama şirketlerine her yıl yaklaşık 2 milyon (toplam satışlarının %10’u) yeni araç satan üreticiler de bu pandemiden zarar gördüler.
Globalleşen dünyada artık halkalardan biri kırılınca diğer halkalar da ardı ardına kırılıyor. Bu pandemi herkesi ve her endüstriyi etkiledi. Biran önce normale dönmemiz şart. O yüzden ticareti yeniden açmak isteyen hükümetleri ve politikacıları fazla eleştiremiyorum.
