Koronavirüs vakaları ve ölümleri nihayet düşüşte. Artık en hayatta en endişelendiğimiz şey olan ölüm korkusu yerini, en azından şimdilik, işsiz ve parasız kalma korkusuna, yani ekonomik endişelere bıraktı. Artık hepimiz ekonominin nasıl ve ne zaman “geri dönüş” yapacağını merak ediyoruz.
Amerika’da pandemi yüzünden son 3 ayda 40 milyondan fazla insan işini kaybetti. En çok işçi çıkarmak zorunda kalan sektörler sırasıyla şöyle oluştu: Otelcilik (10), Spor ve Gösteri (9), Mobilya ve Dekorasyon (8), Restoran ve Barlar (7), Sinema ve Müzik (6), Dişçilik (5), Kuru Temizleme ve Kişisel Hizmetler (4), Giyim-Kuşam (3), Eğlence Parkları ve Kumarhaneler (2), Seyahat Turları (1).
Birçok başka ticaret sektörü de büyük vurgun yedi. Örneğin Amerika’daki havayolu şirketleri iflasın eşiğine geldi. THY yarı yarıya devletin olmasına rağmen yine de ayakta kalabilmek için bir sürü tasarruf tedbiri almak zorunda kaldı. Diğer sektörlerde olan sıkıntılara önceki yazılarımda değinmiştim.
Birçok iktisat uzmanı geri dönüşün U veya W modelinde olacağını bekliyor. U modeline göre ekonomi dibe vuracak, orada uzun bir süre zigzaglar çizecek ve nihayetinde tekrar hızlı bir şekilde yukarı çıkacak. W modelinde ise ekonomi bu sonbahara dek yükselecek, ikinci salgın dalgası gelince tekrar dip yapacak ve bir süre sonra tekrar yukarı çıkacak. Geçmişte benzer ekonomik sıkıntılardan çıkış ortalama 20 ay almış.
Bir örnek vererek bu süreci açıklamaya çalışayım. Bizim şirketin şu anda 2020 sonuna kadar yetecek işi var. Ama problem yeni işlerin az gelmesi ve takvimdeki projelerin iptal olması. Çünkü müşterilerimizin bir çoğu şu anda zararda ve nakit akışları durma noktasında. Öncelikleri elemanlarının maaşlarını ödeyebilmek ve sadece operasyonel olarak kritik ama küçük projeleri yapmak.
Hem A.B.D. hem de Türkiye hükümetleri ekonomiyi yeniden açma ve canlandırma adına ciddi adımlar attılar ve atmaya da devam ediyorlar. Ama bana göre geri dönüş yine de biraz zaman alacak. Çünkü şu anda zarar eden şirketlerin önce kara geçmesi lazımki yeni yatırımlar yapabilsinler. O yüzden asıl ekonomik krizi 2020 sonlarında ve 2021 başlarında yaşayabiliriz.
Umarım ki yanılıyorumdur. Hepimiz aynı gemideyiz ve bu geminin biran önce sahili selamete çıkması lazım. Bu süreç zarfında dişimizi sıkmaya devam edeceğiz.
